maandag 7 december 2009

TUNE


Chili heeft haar populaire zanger Victor Jara, die in de nasleep van de coup door Pinochet op Allende is vermoord, herbegraven & eerbetoon gebracht. Mooie aanleiding om de elpee PRESENTE nog eens uit de kast te halen en naar Caicaivilu te luisteren. Deze instrumental gebruikte ik in het begin van de jaren tachtig talloze malen als begintune voor m'n boekenprogramma Anakoloet op Radio Stad. Ik vind de muziek nog altijd even geschikt.

zaterdag 5 december 2009

Formaat

Op 6 december sluit de tentoonstelling dus ben ik nog snel naar de Napelsstraat gereden aan het Antwerpse Eilandje om naar de 340 schilderijen te gaan kijken die Sam Dillemans er toonde in een gerestaureerd oud atelier. Schilderijen van formaat. Zeker het doek dat een man en een vrouw portretteert en dat meer gaat oplichten naarmate je er van op verdere afstand naar kijkt. Daar heb je dan wel een ruimte van formaat (zoals dit atelier) voor nodig, maar het loont zeer de moeite. Vierkante meters verf vol kracht, expressie, mededogen en onderhuidse spanning.

donderdag 27 augustus 2009

Watou 2009


Ik ben sinds vele jaren een enthousiaste bezoeker van Watou in de zomer, vol van kunst en poëzie, heb de organisatie ook enkele jaren kunnen sponsoren en ondersteunen vanuit ECI, en wilde dit jaar toch eens zien hoe de nieuwe organisatoren in het gemis aan Gwy Mandelinck hebben voorzien.


Dat er toch opnieuw een poëziezomer is, valt toe te juichen, want het blijft toch een unieke plek, die speldeknop bij de Franse grens, in de groene weilanden en de gretige middenstand.


Gwy Mandelinck is grondig weg! De fraaie kapelaanswoning waar hij huisde, is nu een vakantiewoning die je kunt huren via http://www.huisvandedichter.be/


Er is minder poëzie aldaar, wellicht omdat de curatoren voor de diverse locaties hun eigen ding deden zonder een overkoepelend poëtisch programma na te volgen.


Ik zag veel flauwe kunst, maar ook enkele beklijvende installaties of creaties. Erg mooi vond ik de luster van scheermesjes bij het gedicht van Bart Moeyaert, of de krijtjes aan lijntjes in het verder onvoorstelbaar lelijk behangen klooster.


Ook opvallend: ik werd bij elke plek verwelkomd door een hupse frisse meid, die me met veel inzet vertelde wat me te wachten stond. Enkel bij de poëzieshop in de laatste locatie kwam ik een jonge kerel tegen.


Mijn slotsom: deze Watou is opnieuw de moeite van het bekijken en beluisteren en belezen waard, alleen al omwille van de site en de situering, maar ik mis Gwy Mandelinck, ik mis panache. Laat het volgend jaar meer knetteren, kletteren, kenteren.

zaterdag 25 juli 2009

Emile Friant

Dankzij een korte vakantie van vier dagen ontdek ik in het fraaie Musée des Beaux-Arts aan de prachtige Place Stanislas van Nancy de schilderijen en tekeningen van Emile Friant kennen. Deze Fransman leefde van 1863 tot 1932 en schilderde landelijke taferelen in een fotografische, realistische stijl die indruk maakt. Ik moet zijn werk al eerder hebben gezien, want één van de hoofdpersonages in Philippe Claudels film Il y a longtemps que je t'aime staat oog in oog met La Douleur als ze het museum in Nancy bezoekt, en is daarmee helemaal van slag. Ik kan me dat voorstellen. Alleen al de fikse grootte van het doek doet imponeren, maar ook het leed dat hier wordt uitgebeeld, nestelt zich onherroepelijk in je geheugen. Andere portretten hebben de lichtvoetigheid van wat ik ook bij Emile Claus en het Landleven zag.

Wat mij betreft mag het MSK binnenkort een vergelijkbare overzichtstentoonstelling wijden aan Friant.

zaterdag 27 juni 2009

Bweuhfort


Nee dan is Beaufort aan Zee dit jaar maar niks. De expo in MuZee vond ik een allegaartje, met hier en daar wel iets wat de moeite van het bekijken waard is natuurlijk, maar de gehele indruk is toch rommelig, uitgeleefd, zielloos. De echte zee was de afgelopen week meer charmeren dan de prenten of doeken die ik er aan gewijd zag. En de enige in situ die ik echt knap vond, is dat nephuis in Blankenberge. Met bordje (na vraag van de omwonenden) erbij dat het wel degelijk een kunstproject is...

maandag 22 juni 2009

lichtend

Op de valreep nog de expo in het immer schone MSK in Gent Emile Claus en het landleven gezien. De schilderijen van deze ware impressionist zijn een feest voor het oog, en komen in de kundig uitgewerkte opstelling perfect tot hun recht. Licht is het sleutelwoord, in alle betekenissen. Het landleven uit de afgelopen eeuw toont zich hier in zonovergoten geuren en kleuren, dat wel, ook al is de armoede en het harde labeur op de akker evenzeer af te lezen aan de gezichten van de geportretteerde acteurs in deze doeken. Ik onthou vooral de pastorale atmosfeer: fascinerend hoe sommige momenten in die tijd op die plek(ken) moeten geweest zijn, in al hun schijnbare rust en sereniteit, en authenticiteit, en wijdsheid.
Het is een kijk op een tijd die voorbij is, maar die er toch nog is, dankzij de doeken van Claus.

maandag 8 juni 2009

Zware Zendag

Amper hadden we gestemd of het ging alweer over splitsen. Hoewel, in alle eerlijkheid: het ging tijdens de verkiezingscampagne ook al alleen maar over versplintering. Ego's zo groot dat ze overlopen van zichzelf of naar een ander, of dat ze zelfs een geheel eigen partij hebben. Hebben hebben hebben. Of dat ze op elkander vitten. Splinters in elkanders botten prikken. Eensgezindheid is ver zoek - niemand in de politieke arena zint er op aan te sturen, en klaagt vervolgens mits self fulfilling prophecy de versplintering aan. De kiezer staat er bij en kijkt er beduusd naar. Kijkt noodgedwongen ook nog eens naar de splinterbom die de VRT op haar/hem afvuurde: elk uur een nieuw programma op radio of tv, en hoe lang of hoe kort dat programma ook duurde: dan nog werd elke zin die gelijk welke politicus uitsprak gesplitst en versplinterd door de journalist van dienst. Hijgerige dialogen waarin antwoorden op vragen onderbroken worden om nieuwe vragen op eerdere antwoorden los te laten - en doel te missen. Dat geen enkel politicus nu eens - al was het uit revanche - vroeg aan Siegfried Bracke wanneer hij voorzitter van VRT ambieerde te worden en wat daarvoor in ruil was aangeboden aan Rik Torfs of Lieven Verstraete. En wanneer Liesbeth Beck dan chef nieuwsdienst zou worden en komaf ging maken met de oude krokodillen om de nieuwe generatie in de vuurlinie te introduceren. Maar nee: allen antwoorden ze naar beste vermogen dat ze met inhoud en hogere belangen bezig waren, in de hoop daarmee alle voortdurend voorbarige vragen van de nieuwsdienst te hebben kunnen tackelen.
De meest relevante politieke debatten zag ik op de regionale antwerpse televisiezender ATV: de interviewer van dienst ontbeerde alle profileringsdrang en ging veeleer inhoudelijk het debat aan - waarmee hij zich alsnog profileerde, maar dan inhoudelijk, zoals het hoort. De debatters gingen er met inzet en verve tegen aan, mede omdat ze niet voortdurend in hun betoog werden onderbroken, versplinterd of gesplitst.


Geen wonder dat zowat iedereen tijdens de avondlijke verkiezingsuitzending op VRT gewaagde van rust: we gaan rustig analyseren, we gaan rustig overleggen, we gaan de fenomenen in alle rust ontleden, we zullen rustig spreken over de voortgangsmogelijkheden, enzovoort. Zo veel rust na zo veel frenetieke verkiezingskoorts moet wel een ware zware Zen-dag veroorzaken. Toch verloopt het kopstukkendebat op maandag tijdens Terzake in alle bitsigheid. Weg rust. Ook voornemens zijn kortom te splitsen en te versplinteren.

zondag 17 mei 2009

Atropa

Zo'n dertig jaar geleden zag ik op een memorabele avond in een Gentse aula voor het eerst Tom Lanoye aan het werk: een performance waarbij hij twee vijfenveertigtoerenplaatjes om zijn oren floepte en zijn publiek bezwerend en meeslepend toesprak. Iedereen van bij begin tot aan het eind in de ban. Ik kocht er zijn eerste, in eigen beheer gekopieerde, dichtbundels Neon en Maar nog zo goed als nieuw.

Een weekend geleden reed ik van Antwerpen naar Brugge om in de stemmige stadsschouwburg ATROPA mee te maken. Een overrompelende ervaring. Eerst zie je Helena zich haar lot beklagen, met haar rug naar het publiek op een verhoog, welhaast als het New Yorkse vrijheidsstandbeeld, terwijl ze met een handcamera haar oog projecteert op de achterwand van de scène. Enter de frisse Iphigeneia wiens enthousiasme snel wordt bekoeld door de radeloze Klytaimnestra en de vastberaden Agamemnon. Diens stugge oorlogsretorica zal voeren naar moord en doodslag, en verlies, en het failliet van zijn macht. Uiteindelijk blijft, ondanks zijn overwinning op Troje, alléén zijn hoofd, gevangen in een beklemmende lichtbundel, over. Dan nog blijft hij amechtig gewagen van wij en van het martiale moeten.
Als toeschouwer kom je ogen en oren te kort om de pijnlijke poëtische tekst, de knappe kostuums, de vernuftige belichting, het desolate decor, de meeslepende muziek en de intrigerende interactie van de vijf magistrale acteurs te bevatten en savoureren. Tweeëneenhalf uur grijpt deze Atropa je bij de lurven, en laat lang daarna nog niet los. Theater zoals ik het zelden mag meemaken. Bij het terugrijden barst een onweer los boven Brugge, vol donder en bliksem. Passend bij het plaatje.

zondag 3 mei 2009

Bewaarde dag

Haast een maand geleden namen we afscheid van Dirk Verbruggen, die op 13 april overleed - te vroeg, te plots - in Elewijt bij Mechelen. In 2003 bracht ik zijn porceleinen novelle De Dagbewaarder op de markt en in augustus van dit jaar staat zijn nieuwe roman Goede papieren op stapel. Hij werkte het definitieve manuscript nog helemaal af, was verheugd met het omslagbeeld voor het boek, en was doende met de feestelijke presentatie van dit boek, op 21 augustus. Dat dit nu begot een huldebetoon moet worden in zijn afwezigheid. Nu goed: hij zal er toch bij zijn, met dat mooie nieuwe boek van hem. Een blijk van goede papieren. Elke bewaarde dag is er maar weer een.

zaterdag 18 april 2009

Antony Rex

Omdat Antwerpen uitverkocht was, reserveerde zoonlief als kerstkdo voor moeder tickets voor Antony & the Johnsons in de Rex in Parijs, nu afgelopen 9 april. Het was voorwaar geen straf om daar enkele dagen door te brengen (en uitgebreid te wandelen & terrassen te verkennen in de zonovergoten lichtstad). Want dat concert was onvergetelijk mooi. Samen met zes uitstekende muzikanten zorgde Antony Hegarty van achter zijn piano twee uur lang voor een trits beklijvende songs die nog beter klonken dan op cd, mede dankzij de uitstekende akoestiek van de zaal, die ook visueel bekoorde: prachtige stadszijwanden, plezierig pluche, comfortabel en knus ondanks de omvang: we waren met ruim 2.500 toeschouwers. Eenmaal gaf hij commentaar, bij You are my sister: een geestige bespiegeling bij het vrouwelijke aspect van de macht (we moeten Obama best als she aanspreken). Verder enkel hemels mooie muziek. Zonder podiumpoespas (op de inventieve belichting na). Tot tweemaal toe veerde iedereen op om de muzikanten met een staande ovatie te bedanken. Bij dat tweede applaus kwam Antony alleen terug, met een jute tas om de hals, aandoenlijk wuivend, alsof hij wilde aangeven dat hij nu echt nog even naar de Carrefour moest. Wij hebben er nog een Grimbergen op gedronken op het terras aan de overkant van de Rex.

dinsdag 31 maart 2009

De Europese Grondwet in Verzen

De Europese Grondwet in Verzen, een lang gedicht waarin Europees enthousiasme wordt genuanceerd door kritische zin, waar het grote gebaar aanschurkt tegen poëtische intimiteit en waar de nodige sérieux zich laat rijmen met satire en slapstick.
Het Brussels dichters collectief beet de spits af. De welbekende Geert van Istendael, de in Brussel actieve Galiciër Xavier Queipo, de rappende Manza en de Franstalig Brusselse Laurence Vielle schreven een bevlogen basistekst. Nadien gingen in totaal 52 Europese dichters – uit elk Europees land minstens één – aan de slag.

Het project is méér dan een frivole herwerking van een politiek fiasco.
De poëtische grondwet plaatst de discussie over de grondbeginselen van Europa waar ze thuishoort: in de publieke sfeer van vrije en betrokken burgers.

‘Als de EU geen politieke grondwet krijgt,
geef haar dan ten minste een poëtische.’

Europa is mijn huis, jouw huis, een recht, jouw recht (enz.)
Hier heeft eenieder recht op droge haren,
Op dak, niet meer dan dat, om te bewaren
Wat ons tot mensen maakte, een stoel, een vuur,
Op schutsel tegen hagel en barbaren
Europa is mijn huis, jouw huis, een recht, jouw recht (enz.)

(Manza en Geert van Istendael, Artikel 26: recht op huisvesting)

David Van Reybrouck en Peter Vermeersch (redactie) Paul Buekenhout en Gunther deWith (samenstelling)
De Europese Grondwet in verzen – Passaporta Cahier
Uitgeverij Vrijdag - 104 blz., € 14,90 – isbn 9789460010279
bij uw boekverkoper

donderdag 12 maart 2009

Oranje pikken

Geslaagd boekenbal, afgelopen dinsdag in Amsterdam: het officiële gedeelte bood knap gedeclameerde gedichten van Gerrit Komrij begeleid door uitstekend vertolkte muziek. Waarna zang, dans en snarenspel voor iedereen, tot in de vroege uurtjes. Ergens halverwege de avond kreeg ik gelegenheid om de nieuwe nummer 1 van De Pikorde, uitgever Chris Herschdorfer van Ambo/Anthos/Artemis, van harte te feliciteren.
Het weekblad HP/De Tijd zorgt ieder jaar opnieuw voor vrolijk commentaar bij de veertig bovenbazen in literair Nederland, maar houdt het jaar na jaar op een wel heel Hollands lijstje. Alleen Ramsey Nasr zorgt voor enige uitheemsheid. Verder geen allochtoon te bekennen. Zelfs geen Vlaming. Terwijl WPG inmiddels geleid wordt door Koen Clement, de boekenuitgevers bij PCM worden voorgezeten door Eric Willems, de Nederlandse vestiging van Matthias Lannoo groeit en bloeit, en auteurs als bijvoorbeeld Tom Lanoye, Erwin Mortier, Dimitri Verhulst of Anne Provoost niet enkel knappe boeken baren maar ook maatschappelijk stevig en geregeld de stem verheffen. Er is nog werk aan de winkel voor de Nederlandse Taalunie.

donderdag 26 februari 2009

twee slurfen

Met Jaap Kruithof samenwerken vond ik een voorrecht. In het begin van de jaren negentig gaf ik drie boeken van hem uit: Omgaan met de dingen, Ingaan op de dingen, Doorgaan met de dingen. Het eerste stond wekenlang in de boekentop van Humo en Knack. Ik vroeg hem ook een tekst voor het jaarwisselingsgeschenk 1992 van uitgeverij Dedalus te schrijven, hij kwam met een mooie bespiegeling over bewaren op de proppen.Over zijn onschatbare betekenis als filosoof voor de samenleving is dezer dagen veel te lezen en te horen/zien, en zijn boeken blijven verfrissend om lezen, ook nu nog. Maar ik zal me hem ook blijven herinneren als een bijzonder aangename man in de dagelijkse omgang met de mensen om hem heen. Zijn bezoeken aan de uitgeverij waren altijd weer even inspirerend als gemoedelijk. Zo was dat ook toen hij enkele keren bij me thuis langskwam, in het weekend. De eerste keer ging hij een verhaaltje vertellen over een blauwe olifant met twee slurfen aan mijn toen driejarige oudste zoon. Waarom twee slurfen, dat vertelde hij dan bij zijn tweede bezoek. Jaap is ook (op Rita Jaenen na) de enige die in onze woning rookte. Uit macht van gewoonte stak hij bij de koffie een sigaret op, mijn eega wees hem er even vriendelijk als beslist op dat we dat liever vermeden, en of hij in de tuin verder wou gaan roken. Dat compromis wees hij radicaal af: geen dogma's aan zijn lijf. Dus lieten we hem begaan, haalden er nog een fraaie asbak bij ook. Even beklijvend herinner ik me zijn exposé voor directie en management van de Weekbladpers Groep, op bezoek in Antwerpen voor de gebruikelijke halfjaarlijkse bijeenkomst. Na de interne overleggen, had ik Jaap gevraagd om als afsluiter voor deze groep Nederlanders zijn waarnemingen over het gedrag van de moderne westerling ten beste te geven. Tijdens het ruime half uur dat hij sprak, zag ik de hele groep overstag gaan en aan zijn lippen hangen. Sommigen waren het achteraf in de nagesprekken nog hartsgrondig met hem oneens, maar dat leverde tot eenieders plezier juist scherpe en zinnige dialogen op. Zo wou hij het.

zaterdag 7 februari 2009

Meermanno

Twee boekminnende baronnen uit de achttiende eeuw stonden aan de wieg van het zeer bezoekwaardige museum van het boek Meermanno aan de Prinsessegracht 30 in Den Haag.



Naast de vaste collectie zijn er nu twee zeer uiteenlopende maar even boeiende exposities te bewonderen. De bibliofiele edities van Tom Lanoye kende ik al wel, maar zijn in Meermanno op erg kundige wijze uitgestald en becommentarieerd, en benadrukken het belang en de consequente functionaliteit van de radicale vormgeving van zijn oeuvre.

Here with a Loaf of Bread beneath the Bough,
A Flask of Wine, a Book of Verse - and Thou
Beside me singing in the Wilderness -
And Wilderness is Paradise enow.

De gedichten van de Perzische astronoom en geometrist Omar Khayyam deden me kennismaken met enkele verbluffend mooie uitgaven uit die eeuw en later. De gedichten zijn pas bekend geworden toen de Edward FitzGerald (die eigenlijk Purcell heette) ze naar het Engels vertaalde en publiceerde in uiteenlopende edities. Van The Rubaiyat of Omar Khayyam (rubai betekent kwatrijn) zijn meer dan vierhonderd drukken bekend. Veel private press edities, maar ook publicaties in grote oplagen. En in alle (for)maten en gewichten, met de meest uiteenlopende illustraties. Mijn favoriete band is de met juwelen overladen uitgave uit 1910, gemaakt door Frank Sangorski en George Herbert Sutcliffe, waarvan slechts drie exemplaren zouden hebben bestaan: één is bewaard in The British Library, één is vergaan in een luchtaanval op Londen, één vergaat er met de Titanic. Sangorski zelf kwam overigens ook om het leven door verdrinking. Deze Rubaiyat is een imitatie van een middeleeuws manuscript met versieringen en kalligrafie door Sutcliffe en met prerafaëlitische illuminaties door E. Geddes. Aandoenlijk is ook de vitrine vol miniatuuruitgaven, tot amper 7,6 cm hoog. De tekst hoeft amper nog leesbaar te zijn...

zaterdag 31 januari 2009

Cobra

Nog tot 15 februari is in Brussel de weergaloos mooie expo COBRA te bezoeken: aan de hand van meer dan 150 werken uit 1948 tot 1951 in een inventieve en goed uitgebalanceerde opstelling komt de kracht van het kleurgebruik en de vitaliteit van deze groep kunstenaars uitstekend tot z'n recht. De beperking tot die drie na-oorlogse jaren is juist de kracht van de expo: men toont niet de usual suspects, maar laat intrigerende werken zien van Asger Jorn, Henny Heerup, Christian Dotremont en Carl-Henning Pedersen, en van de grote bekenden Corneille, Appel, Alechinsky, Constant etc. Het documentaire materiaal en de nummers van het tijdschrift Cobra maken het tijdsbeeld compleet. En de doeken die door (minstens) twee kunstenaars samen zijn gemaakt, releveren. Die gasten hebben zich toen danig uitgeleefd.

zaterdag 24 januari 2009

Brussels Mengelwerk

Binnenkort verschijnt bij Uitgeverij Vrijdag de zeer mooie kleine roman Wat je 's nachts zegt tussen twee steden van Françis Dannemark, die sinds jaren als uitgever bij Le Castor Astral een mooie boekencollectie uitbouwt. Ter gelegenheid van de twintigste verjaardag van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest bracht hij een alleraardigste publicatie uit: Brussels Mengelwerk, een lappendeken van 400 tekstjes met allerlei wetenswaardigheden over Brussel, een draagbare encyclopedie waarin je blijft grasduinen - gelukkig maar is het dus geen gelegenheidswerk vol saaie gelegenheidsbetogen geworden.
Zo kom je te weten hoe je Choesels met madera moet klaarmaken, dat er dagelijks meer dan 356.000 pendelaars naar de hoofdstad reizen; je vindt een lijst van de populairste voornamen in het BHG, en ook eentje met de bijzondere postcodes (van kamer, senaat, europese commissie, NAVO, etc.).

Anekdotes over Antoine Wiertz, Paul-Henri Spaak, Jean-Claude Van Damme en Hugo Claus (die er trouwde met Elly Overzier in café Het Goudblommeke van Papier) worden afgewisseld met het palmares van de grote Brusselse voetbalploegen of een overzicht van de afstand tot de andere Europese hoofdsteden. Bovendien is het boek prachtig uitgegeven, als tête-baiche in twee talen, knap vormgegeven door Delights, en met een aantal snapshotfoto's genomen vanuit Brusselse trams en bussen. Een origineel en geslaagd initiatief.

dinsdag 13 januari 2009

FB

Nadat mijn dochter haar account had aangemaakt, en ik het er tijdens een lunchgesprek over had met een echte addict, vond ik van mezelf dat ik het ook maar eens moest proberen. Sinds vorige donderdag ben ik op Facebook. Na tien minuten bevestigde mijn eerste vriend, inmiddels heb ik er negentig, en begin ik goed te begrijpen waarom FB zo'n hype is. Contacten leggen gaat razendsnel, wereldwijd, met zelden geziene openhartigheid en de meest uiteenlopende taktieken en strategieën. Wie niet goed oplet, is uren bezig met... ja met wat eigenlijk? Iets onduidelijks, zo veel is zeker, zoals het leven zelf ook is. Vandaar wellicht dat succes.

Ik las ergens dat FB voor de nodige neologismen zorgt: zo kun je er ook ontvrienden. Dat moet ik nog eens uitzoeken.

maandag 5 januari 2009

John Bel (1925-2008)

Op de valreep voor de jaarwisseling overleed op 83-jarige leeftijd John Bel . Bezitter van wellicht de grootste privé-collectie eerste drukken van de Nederlandstalige literatuur. Gewezen inspecteur van de directe belastingen. Minzame man. Stijlvol, aanwezig, en toch discreet. Geen boekenbeurs zonder hem. Zo zal ik me hem blijven herinneren: reikhalzend naar de nieuwe oogst, glimlachend gesprekjes voerend met de bekenden van jaren - auteurs, uitgevers, boekverkopers. Lezer pur sang.

donderdag 1 januari 2009

2009

There is a black river
It passes by my window
And late at night, all dolled up like Christ
I walk the waters between the piers.
-
Singing
Oh, River of Sorrow
River of Time
River of Sorrow
Don't swallow this time.
-
For we all know the baby has expired
Long ago she was pulled from the mire
And no precious liar or well-wisher
Can return the love that was stolen.
-
Can you see the light at the end of the dark
passageway? Take me with you towards this
light... into the darkness... passing over the
faces in the river... Hear me! I'm whispering in
your ear! Take me with you.
-
Antony